Bilinç Gökten Düşmedi Ethem Arı

“Beynimiz, hazır, bitmiş bir biçimde gökten düşmedi. Bakınca anlaşılıyor bu. Beynimiz, yaklaşık 1 milyon yıl önce, yavaş yavaş kendi varlığının bilincine varmaya başlarken, en azından 1 milyar yaşındaydı. Öznenin yaşantısında ilk kez dünyanın bir tür izdüşümü, bir tür kopyası ya da imgesi ortaya çıktığında, bu imgenin neye benzeyeceği konusundaki kararlar evrimce çoktan alınmıştı. Her durumda bunlar biyolojik kararlardı.

Dünyanın gelişme tarihiyle de özdeş olan evrensel gelişmenin ırasal (karakteristik) niteliği, doğa tarihinin süreci içinde kaçınılmaz biçimde, tabaka üstüne tabaka koyarak hep yeni bir şey doğurmak, yeni bir şey ortaya koymak olmuştur. Aynen öyle tabaka üstüne tabaka; katman, katman… Hiçbir şey “gökten düşmez” ne bilinç, ne zeka… Daha önceki hazırlıklar içinde var olmamış, hiçbir belirti vermemiş bir şeyin, birden öylece ortaya çıkması söz konusu değildir. Sürekli bir doğma süreci ve evrimin bitip tükenmeyen yaratma süreci içinde, yeni, eskinin bağrından türer.

Bu dünyadaki ve evrendeki her şey gibi bilinç de bütün özellikleriyle birlikte, somut bir tarihin ürünüdür. Kendisini doğurmuş olan belli başlı ve somut olayların toplam sonucudur. Gerek düşüncelerimiz, gerek yaşantımız, gerekse de endişe ve beklentilerimiz, bu tarihin izlerini hâlâ taşımaktadır(1)”

“Bilinç, çok karmaşık insan bedeninin etkinliklerini, insanın dünyaya anlam vererek gerçekleştirdiği yaşantısını ruhsal, toplumsal, kültürel, siyasal boyutlarda süregiden yaşamını açıklamaya yarayan bir kavram(2)”

“Kişinin kendi varlığına ya da dış dünyaya ilişkin doğrudan edindiği sezgisel ve düşünsel bilgi, şuur.  – Bir şeyin varlığına, gerçekliğine ilişkin zihinde açık seçik beliren temel düşünce. Tarih bilinci, sınıf bilinci (3)”

“Kişinin kendisine, yaşantılarına, çevresine, öteki kişilere, bir bütün olarak içinde yaşadığı dünyaya ilişkin farkındalığı, yaşanan deneyimlerden kendiliğinden doğan kendinin farkında olma görüngüsü(4)”

“Farkında olma görüngüsü” tek sözcükle “farkındalık”tır bilinç, bilinçli olmak. Ne var ki her bahçede açmayan çiçek gibi, her beyinde oluşmuyor sanki. Eğitim düzeyi ve toplumsal konumu ile sıradan diyebileceğimiz insanlarda “üst düzey” bilinç olabiliyorken, eğitim düzeyi ve toplumsal konumu üst düzey insanlar bilinçsiz olabiliyorlar. Bu durumda beynimizi inançtan bağımsız akılcı yönde kullanmayla bilincin doğru orantılı olduğunu söyleyebiliriz sanıyorum. Böyle de olsa eğitimin bilince katkısını yadsıyamayız.

Farkındalığın farklı olması, bilinç düzeyine ulaşması İçin bilgi gereklidir, sorgulayarak edinilen doğru bilgi, konu ile ilgili verileri yerli yerine koyma, yaşanmış olaylardaki sonuçları değerlendirme ve olay hakkında neden sonuç ilişkisi kurma bilinçli olmak demektir. Bilinçli olmak, yaşam koşusundan aklı her durumda önde tutmak, sınıf bilinci, ulus bilinci, yurt bilinci gibi her konuda bilinçli olmayı içerir.

Bilinç gökten düşmedi, ama yerde de bulunmaz. İlk kez Anadolu’da, Milet’te, Miletli Anaksimandros (İÖ 610-545) ve Thales (İÖ 624-546) tarafından o güne kadar insanlara mutlak doğru diye dayatılan inanç kökenli dogmaların sorgulanması ile insan bilinci uyanmaya başladı. O gün, bu gün, dünyaya akıl penceresinden bakanlar bilinç giyinip kuşanır, bilinçle donanırlar ve uygarlık yarışında önde koşarlar.

(1) – Hoimar Von DİTFURTH / Bilinç Gökten Düşmedi / Cumhuriyet Kitapları s.13-14-17
(2) – Ahmet İnam
(3) – Büyük Larousse Cilt:4 s.1643
(4) – Vikipedi