Bursa Yöresi Halk Dansları Namık Kemal Osmanağaoğlu

Bursa’da ata sporu olan yağlı güreşler, kentin has oyunları arasında öne çıkarken, Hacivat ve Karagöz orta oyunu, deve oyunu, Kılıç Kalkan, Uludağ Türkmen oyunu ve Rumeli oyunları şehrin gözde oyunları arasında yer alıyor.

Bursa ilinin şehir ve köylerinde şu oyunlarla karşılaşabiliriz: Güvende, Sekme, Çiftetelli, Köroğlu, Artvin Horonları, Rumeli Horaları. Güvende ile Sekme, Bursa için pek eski görünüyorlar. Orada doğup görenek kaldıkları düşünülebilir. Köroğlu, Orta Anadolu’dan gelmiş görünüyor.

Batum ve Artvin’den göçerek Bursa’nın üç dört köyünde yerleştirilmiş bulunan bir kısım Batumlu ve Artvinli eski yurttaşlar buralarda da hâlâ Artvin Horonları oynuyorlar.

Güvende ve Sekme oyunları bağlama, cura, saz, kemane (köylünün yaptığı bir nevi keman), yahut da davul zurna ile yürütülürler.

Türküleri de vardır. İki kişi tarafından oynanırlar.

Sekmenin tartımı 9/8’lik aksaktır. Kendine mahsustur. Muhtelif havaları vardır.
Güvende oyununda “Oğlan adın İsmail” sözleriyle başlayan 4/4’lük ölçülü havadan başkasının kullanıldığına on beş yıl öncelerine kadar şahit olunmamıştı.

Güvende oyun havasına Bursa’da aranağmeyle başlanırken iki oyuncu vakur bir tavırla meydana çıkarlar.

Bir iki dolaştıktan sonra türkünün ilk mısralarında kolları yukarı kaldırıp oyuna koyulurlar. Kendine has tavır ve figürleriyle oyun, türkünün şen musikisine uyarak çevik hareketlerle devam eder.

Coşkunluk arttıkça seyircilerin takdir ve teşvik nidaları bir kat daha yükselip onları maharet göstermekte şevke getirir.

Dördüncü aksak zamanda hafif ve zarif adımlarla yapılan sekme hareketleri oyunun bariz vasfını vücuda getirir. Adı bu yürüyüşten kalmadır. Evvelce kına, düğün, halvet eğlentilerinde Sekme oyunu kadınlar arasında pek itibarda idi.

Fakat son zamanlarda gitgide ihmale uğrayıp artık unutulmuş gibidir. Aynı eğlencelerde şimdi çiftetelli oynanıyor. Daha gençleri Ut, keman, tef ve darbukanın birlikte çaldığı dans havalarıyla dans etmektedirler(!).

Bir zamanlar yaşlı ve genç nice Bursalının oynamaktan zevk duydukları Güvende’ nin adını bile duymamış yaşlılara bugün aynı şehirde tesadüf edilebiliyor.

Bursa’nın Zeybek havaları takriben 35 yıl evvellere kadar epey hususiyete haizdi. Köylerinde hâlâ da oynandığı olur. Düğün ve bayramlarda hatırası yaşatılır. Canlandırılması şimdi de mümkündür.

Ekseriyetle delikanlılarca yürütülen Bursa Zeybeği saz olarak “ikitelli, cura” gibi çalgıların eşliğiyle oynanırdı. Oyuna girecek delikanlı vekâr (ağırbaşlı, heybetli olma) ve heybetle kalkar, kollarını kabartır (ki bu hal bel silahlığının külfetli genişliği neticesi olan bir yürüyüş alışkanlığı idi), biraz yürür ve sonra omuzlarından itibaren kolları yukarı kalkar. Ayaklar ezginin ölçü ve tartımına göre basar. Aksağa göre hareket eder. Bazen de yine havanın ölçüsüne göre diz kapağı yere değdirilir ve sonra davranıp doğrulur.

İzmir ve Aydın taraflarında daha da yaygın olan bu oyun, hareketler bakımından aşağı yukarı oralardakinin aynıdır. Fakat oyun havası itibariyle Bursa’nın Zeybek ezgileri ayrıdır. İyi oyuncular aksak tartıma mükemmelen ayak uydurur ve oyuna çekici bir renk kazandırırlar.

Bazı Bursalılar Zeybeği elde bıçak olduğu halde oynarlarsa da, bu o kadar yaygın ve makbul değildir.

Bursa’da halk oyunları üç grupta toplanmaktadır.

Bunlar;

1⇒ Uludağ Türkmen Halk Dansları;
– Güvende
– Sekme (Yüksek Hava)
– Düz Oyun
– Cezayir

2⇒ Kılıç Kalkan;

Bilinen müziksiz oynanan tek halk dansı olarak bilinmektedir. Ve kendi içinde danslara ayrılmıştır.
– Peşrev, Yemin Töreni, Eğitim, Cenk ve Sulh Sözleşmesi, Anlaşma Devresi, Ara Savaşı

3⇒ Rumeli Halk Dansları

– Paydos Oyunu, Çiftçi Köçekçe Oyunu, Karadağ Oyunu

Yenice civarından Kınık köyü ahalisi ve dolay dağlıları Zeybeği silahla oynarlar ki dikkate değer bir mana edinir. Orta yere getirilen büyük bir ağaç gövdesine ateş verilerek tutuşturulur. Oynayanlar işte bu koca alevin çevresinde elde silah dönerek oynar ve ateşe doğru hep birden silahlarını boşaltırlar.

Kadınlar da Zeybek oynar.

Fakat onlar kollarını erkekler gibi kaldırmazlar. Esasen burma bıyıklı erkeğin gösterişini gerektiren bu oyunu kadınların yürütmesi o kadar sevimli de düşmüyor. Bununla beraber kadınların kendi ayrı oyunları vardır. Tef, dümbelek ve zillimaşadan bileşik olan kadın çalgısı henge koyulup türkü başlayınca, oynayacak kadın ayağa kalkarak kolları dirseklere kadar vücuda yanaşık veya yakın olduğu yerde dirsekten aşağılarını kaldırır.

Baş, şahadet ve bazen orta parmaklar birbirine yanaşık, öbür parmaklar nispeten serbest ve biraz yumuk olarak eller göğüs hizalarında veya omuzlara kadar yükselmiş halde oynarlar. Bu esnada ayaklar da eller gibi havasına uyularak yürütülür ve vücut o anda hafifçe titretilir. Göbek atmak daha ziyade köçeklerde vardır.

Erkekler oyun veya şarkıda “ikitelli ve cura” gibi uzun saplı ve perdeli sazlar çalıyorlar. Kadın çalgı takımının tef, zillimaşa ve dümbelekten ibaret olduğunu söylemiştik. Hatta tek dümbelek (dönbelek) bile çok defa türkü eşliğiyle eğlentiye yeter. Bazı kadınlar dümbelek çalarken söylenen şarkı veya türkünün asıl usullerini – alışkanlık dolayısıyla – hafif vuruşlarla ve velveleli bir surette tıngırdatarak, çoğu zaman şarkı veya türkünün usulü her ne olursa olsun “düyek” usulü basit veya velveleli olarak vurulmakta devam eder. O sırada birkaç kadın asıl usule göre bir ağızdan terennüm ederler.

Fincanı taştan oyarlar, İçine bade koyarlar.

Kaynakça: sites.google.com › site › bursa123456789 › halk-oyunlari

Yazarımızın Edirne yöresi halk kültürü tanıtımı yazısını okuyabilirsiniz.

Bursa Yerel Lezzetleri için tıklayınız.

https://www.youtube.com/watch?v=Altu4UVIKBo  

• Yazar
• Son Yazılar

Namık Kemal Osmanağaoğlu

13.04.1951 RİZE/PAZAR İlçesinde doğdum.
Cumhuriyetin kuruluş yıllarında Öğretmenlik mesleğine atılmış bir Cumhuriyet gönüllüsü ve Cilavuz Köy Enstitüsünde Başöğretmen bir babanın oğluyum. İlk ve Ortaokulu Artvin/Hopa’da okudum. Liseyi bir dönemi İstanbul Hayda Paşa Lisesinde ve Karabük Demir Çelik Lisesinde tamamladım. Ankara Eğitim Enstitüsü Sosyal Bilgiler bölümünü ve Sosyal Bilimler Üniv. Coğrafya A.B.D. Bölümünden mezun oldum.
Evliyim ve Sanatçı bir Oğlum var. “İ. Batur Osmanağaoğlu”
1967 – 2010 Yılları arasında Tük Halk Dansları Oyunculuğu ve Eğitimciliği yaptım.
1974 – 1981 Yılları arasında Karabük Spor Kulübünde Boks yaptım.
1989 – 2002 Yılları arasında Kamu Çalışanları Sendikal Hareketinde T. Kamu –SEN’e bağlık T. Enerji-Sen. Y.K.Ü, Demokrat Kamu – Sen’de“DES” Demokrat Eğitimciler SEN. Genel Başkanlığı ve Konfederasyon Başkanlığı yaptım.
1977 – 2001 Yıllarında Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri Genel Müdürlüğünde, Pers. Müdür Yard. ve Genel Müdür Danışmanlığı (Personel İlişkileri),
2001 – 2003 Yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı APK Dairesinde Araştırmacı olarak bulundum ve 2003 Yılında Emekliye ayrıldım.
Yazım hayatıma Sendikacılık döneminde sendika dergisinde ve Toplumsal Düşünce Derneği Genel Başkanlığım dönemimde Toplumsal Düşünce Dergisinde yazmaya başladım.
Şu an basıma hazır hale getirdiğim; “Babamla Sohbet Etmeyi Özledim” Anılar Kitabım, “Sendikal Zihniyet Devimi”, “Atatürk’ten Sonra Türk Siyasetinde Çalkantılı Dönemler” ve “Türk Folkloru ve Türk Halk Danslarına Bakış” kitaplarım bulunmaktadır. Bunların dışında, ülkemizde asıl mantığından uzaklaştırılarak talana dönüştürülen “Özelleştirme” konusunda bir kitap hazırlığı içindeyim.
Etnik kökeni, inancı, kimliği ne olursa olsun yüreğinde Atatürk ve insan sevgisi olan herkesi kucaklarım…

Namık Kemal Osmanağaoğlu son yazıları (Hepsini Gör)

• Manisa Halk Dansları Namık Kemal Osmanağaoğlu - 18 Ocak 2023
• Yazı Dükkanı ve Recai Oktan Namık Kemal Osmanağaoğlu - 12 Ocak 2023
• Zonguldak Yöresi Halk Kültürü ve Dansları Namık Kemal Osmanağaoğlu - 12 Ocak 2023