Köy Enstitüleri’nden Devrimci 68 Kuşağı’na Recai Oktan

Köy enstitülerinin, ağır koşullar altında ve olanaksızlıklar içinde kazanılmış kurtuluş savaşımızın ardından, kurulmaya çalışılan Yeni Cumhuriyet’in eğitim sistemi adına, ülkemizin nüfus yapısı, sosyoekonomik ve sosyokültürel yokları dikkate alınarak, özenle tasarımlanması, uygun takvimle yaşama geçirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin bütün zamanlarındaki en önemli devrimlerden biridir. Köy Enstitüleri, Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm kurum ve kurallarının yeniden yapılanması adına, tek sözcükle gerçek bir başlangıçtır.

Nüfusumuzun çoğunluğunu oluşturan köylülerimiz; bu dönemde okuma-yazma öğrenmiş,modern tarımla, aşı ile tanışmıştır. Kendi becerisini keşfetmiş, kendi el aletlerini yapmayı öğrenmiş, kullandığı aletleri onarmaya, ev ekonomisini keşfetmeye başlamıştır.

İMECE ile yollar, okullar, derslikler, atölyeler yapılmış, böylece köy enstitüleri, Anadolu Aydınlanması’nın enerji kaynağı olmuştur.

Köy Enstitüleri’nde gerçekleştirilenler, emperyalizmin ağır baskısı ve güdümü altındaki yerli kapitalist burjuvazinin, kişisel çıkarlarını koruyamama telaşı ile korkuya kapılmasına ve karşı önlemler almasına neden olmuştur.

Yerli kapitalist burjuvazi, yapısının temelini oluşturan tarikat ve cemaatlerde eğitilmiş, sahte din tüccarlarından oluşan paralı askerlerin yani ağaların şeyhlerin gücüyle sürekli varsıllaşırken, kendi içinden yetişen karşı devrimci siyasetçileri de ülkenin başlangıcına, devrimci hareketlerine, çağdaş kurum ve kurallarına saldırtmaya alışmıştır.

Köy enstitülerinde de sonun başlangıcın temelinde karşı devrimcilerin bu çarpık hesabı vardır.Köy Enstitüleri ve yarattığı ruh, varsılların ve egemenlerin kirli işbirliği sonucu, 1955 yılında 6234 Sayılı Yasa işle, yeniden açılmamak üzere kapanmıştır.

-Halkın aydınlanmasının karşısında olanlar, Köy enstitülerini kapatma telaşındayken, önlerini göremedikleri için, hazırlıksız yakalanmıştır. Bilgisizlikleri nedeniyle yıktıkları yapının yerine koyacak malzeme bulamamışlar, daha bir süre, köy enstitüleri yerine eğitim vermek üzere oluşturulan okullardaki öğretmen ve yönetici kadrolarındaki boşluğu, köy enstitülerinde görevli olanlarla doldurmuşlardı.

Ders programları da hala iş ve tarım ağırlıklıydı.

Sabah sporları, eğitsel çalışmalar, resim, müzik ve beden eğitimi derslerine önem veriliyordu. Okul disiplini, çevre düzeni ve temizliği, küçük sınıflardaki öğrencilerin büyüklere saygısı… Yemekhane ve yatakhane düzeni değişmemişti.

Benim ilkokul öğretmenim, Düziçi Köy Enstitüsü’nde eğitim almıştı ve fırsat oldukça bizimle okullarından unutamadığı, unutamayacağımız anıları paylaşırdı.

Örneğin yemekhanede masalar onar kişilikmiş.

Her masaya bir son sınıf öğrencisi oturtulur, etütlerde gene yüksek sınıf öğrencileri görevlendirilir, örnek davranış sergilerlermiş.

Temizlik ve sağlık, ön plandaymış.Haftada bir gün, yemekhane çıkışında herkes su bardağını eline alır, potasyum permanganatla gargara yaparmış.

Bugüne bakalım: Anlattıklarım hangi resmi ya da özel okulda var?Şimdi yatılı okul ve pansiyonlarda bile böyle bir uygulama yapıldığını duyulmuyor, görülmüyor.

Köy enstitülerinde, fen bilgisi ve sosyal bilgiler dersleri, laboratuarlarda işlenirmiş ve deneylerden mutlaka olumlu sonuç alınırmış.

Okulların “ziraat” denilen tarla ve bahçeleri varmış.

Benim öğretmenim Köy Enstitüleri’nde kümes ve ahırların olduğunu söylediğinde çok şaşırmıştık. Çünkü bizim okulumuzda, sadece okulun çatısındaki yaban güvercinleri görebiliyorduk. Öğretmenim, mezun olduğu Düziçi’nde, Onbin cilt kitap bulunan kütüphane olduğunu söylediğinde, pek değerlendirememiştim. Şimdi 10 bin ciltlik kütüphanenin dünya demek, yaşam demek olduğunu çok iyi biliyorum.

Daha nice onurlu, unutulmaz anılar.

-İçinden biri olmakla onur ve duyduğum 68’liler, köy enstitüsü ruhunu benimsemiş öğretmenlerden eğitimini almış ilk kuşaktır. Köy enstitülerinde başlatılan devrimci, çağdaş, insan odaklı, özgür düşünceli bireyler olunmasını sağlayan eğitim düzeni, bize kadar uzanmış; adalet, dürüstlük, insan ve çevre temizliği, doğa ve hayvan sevgisi, yaşam boyu okuma-yazma becerisi, evimizde savurganlık yerine tutumluluk, küçük arızaları onarma, bazı müzik aletleriyle birlikte, teknolojiyle gelişen daktilodan bilgisayara tüm aletleri kullanabilme, araştırarak, sorgulayarak kendimizi geliştirme becerilerimizi, köy enstitülerinin başlattığı, yarım kalmasına karşın bize yeterli gelen kültüründen edindik.

Sonuç olarak, kara çalınmaya, unutturulmaya, eğitim tarihimizden silinmeye çalışılan Köy Enstitüleri, bugün de örnek alacağımız, özgün bir eğitim efsanesidir.

Köy Enstitüleri, Dünya emperyalizminin kuyruğuna takılan yerli kapitalist burjuvazi ve her dönem kullandıkları siyasetçiler eliyle kaldırılmasaydı, geniş bir alana kurulan belki bugün üniversite yerleşkelerine dönüştürülebilecek, Türkiye’nin gereksinim duyduğu bütün meslek dallarında ana ve ara elemanlar yetiştirecek, dolayısıyla Türkiye kalkınma yolunda, dünyaya örnek bir modeli yaratmış olacaktı.

2020 ve 2021 yıllarında, Kovit 19 salgınının gölgesinde yaşanan işsizlikten, yoksulluktan,sosyal perişanlıktan, eğitim rezilliklerinden, gençlerimizin düştüğü bunalımlardan söz bile etmeyecektik.

Köy Enstitüleri’ni kapatanlar, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurum ve kurallar bağlamında oluşturduğu eşsiz bir başlangıcın önünü kapatarak, bugünkü perişanlığın nedeni olmuşlardır.
Kısaca vatana ihanet etmişlerdir.

Recai Oktan