Yazı Dükkanı Dergisi Yazı Dükkanı resmi sitesidir.
World’s Greatest Dad/Dünyanın En Eyi Babası (I) (2009) filmini izliyorum. Film pek ilgi çekici değilse de konu ilginç:
ABD’de yaşayan bir İngilizce öğretmenini anlatıyor film. Adam yazar olma heveslisi. Birkaç roman yazmış, epey şiiri var. Hepsi yayınevlerinden geri çevrilmiş. Yazar olarak başarısız olmuş. Bu da kişisel yaşantısına yansımış. Okulda öğrencileri adamı sevmiyor. Tek oğlu desen tam bir dangalak. Derslerinde başarısız olmasının yanında, terbiyesiz, saygısız, öküzün biri. Ne babasıyla bağlantı kurabiliyor ne arkadaşlarıyla ne de böyle bir çabaya yanaşıyor.
Babası onunla ilişki kurmak için elinden geleni yapıyor. Oğlandan gelen, öküzün böğürmesi ya da eşeğin osurması gibi tepkiler; başka bir şey yok. Bayağı, ilkel, pis herifin biri.
Baba bir gün eve geliyor ve oğlu Kyle’ı /kayl/ ölmüş buluyor. Oğlan, banyoda kendiyle oynarken, galiba yüreği elvermeyip öte dünyaya göçmüş. Babası büyük acı içinde. Ama garip bir şey yapıyor. Oğlanı alıp iple tavana asıyor ve onun ağzından bir intihar notu yazıyor. Şair ve yazar babanın kendi oğlunun ağzından yazdığı, şiir gibi bir veda notu. Oğlanın bu notunu arkadaşları ele geçirip okul dergisinde basıyorlar.
Kimsenin sevmediği, çoğu kişinin nefret ettiği, kişisel özellikleri ve insan ilişkileri bakımından ağaç kütüğü gibi biri olan oğlan, bu notla birlikte, birden okulun kahramanı oluyor. Herkes onu soruyor, babasının acısını paylaşmak için kuyruğa giriyor. Oğlan neredeyse efsaneye dönüşüyor. Bu not sayesinde, herkes onun dinlediği müziği, yaşantısının başka ayrıntılarını ve varsa eğer yazdıklarını görmek, okumak, öğrenmek istiyor. Baba, oğlunun bu sevilgenliği aracılığıyla, kendi yazdıklarını oğlu yazmış gibi yavaş yavaş ortaya sürmeye başlıyor.
Sonra… Sonra büyük bir patlama oluyor sanki. Kendi yazdığında kimsenin önemsemediği, kendi arkadaşlarının bile okumadığı, yayınevlerinin birer birer geri çevirdiği yazılar, on beş yaşında kendi canına kıymış dangalak bir çocuğun elinden çıkmış gibi ortaya sürülünce tutkuyla sevilmeye başlıyor. Onlardan bölümler orada burada basılıyor. Eleştirmenler bunları yere göğe sığdıramıyorlar. Baba, oğlunu tanıtmak için ulusal televizyon kanallarında izlenceye çıkıyor. Okuduğu okulunun her yanına salak oğlanın resimleri asılıyor. Okul kütüphanesine onun adı veriliyor.
Ötesi… Baba, kendi adıyla ünü ve başarıyı yakalayamamışken, kendi yazdığı her şeyi sanki oğlu yazmış gibi yayınlamaya başlıyor ve oğlunun adıyla, hem parasal yönden hem de benlik olarak semirmeye başlıyor.
Film boyunca, baba, gerçeği ne zaman açıklayacak diye merak edip duruyoruz. Zaman geçtikçe bu zorlaşmaya da başlıyor. Oğlu Kyle’ın diye yayınlanan yapıtları, zamanla babayı neredeyse ezecek bir çığ oluşturuyor. Kyle’ın yüceltilen adı, kitabın ve yazıların önlenemez yükselişi, birçok kimsenin “Bu kitap benim canımı kurtardı” diye ortada dolanması… İş gittikçe güçleşiyor. Ve işin ilginç yanı, iyi yetişmiş, kültürlü bir öğretmen olan babanın yazdıklarının, okuyup yazmayı neredeyse zor sökmüş oğlunun yapıtları diye ortaya dökülmesi kimseyi şaşırtmıyor. Kimse böylesine bilgi ve birikime dayanan yapıtları, on beş yaşındaki bir hödüğün nasıl yazmış olabileceğini sorgulamıyor.
Ve sonunda, baba, okul kütüphanesine Kyle’ın adının verilmesi töreninde, beklediğimiz açıklamayı yapar: Oğlunun aslında intihar etmediğini, banyoda otuzbire abanırken soluğunun tükendiğini, kendinin de onu özellikle intihar etti diye gösterdiğini; ha, unutmadan, intihar notunu da, öteki yazılanları da zekâ özürlü oğlunun değil, kendinin yazdığını söyler. Sonra toplantı salonundan sakin adımlarla çıkıp gider. Ve sonraki aylarda, zavallı adamın adım adım herkesin gözünde bir böceğe dönüştüğünü görürüz. Çünkü insanların acı gerçeklere değil, tatlı efsanelere, uydurmalara, söylencelere gereksinimleri vardır. Gerçeklerle gözlerinin açılmasını değil, uydurma öykülerle kapatılmasını isterler, uyutulmayı beklerler. Kafalarından geçirip, anlamaya çalışıp yorumlayacakları düşünce değildir istedikleri, put isterler tapınacakları.
Gerçeği söyledikten sonra, kendi sevgilisinden yediği tokat, okul başöğretmeninden işittiği küfür ve Kyle’ın yazdıklarıyla sözde dünyası değişmiş olan bir öğrencinin, babanın burnuna dürttüğü ortaparmak ve babanın itirafının neredeyse ıslıklarla karşılanması… Sonra salondan kaçıp okulun içinde koşarken kaldırıp attığı ceketi, gömleği, saati, özgürleşmesinin simgeleridir sanki. Boğucu bir ikiyüzlülüğü, uydurma bağları ve haketmediği ünü geride bırakmasının simgeleri… Okul yüzme havuzunun sıçrama tahtasına çıkıp pantalonuyla donunu da atıp tertemiz suya daldığında, yaşamı boyunca sürdürdüğü miskinliği, başı eğikliği geride bırakıp temizliğe, içtenliğe, belki de özgürlüğe geri döndüğünü hissediyordur. Eski bağlarından soyunan öğretmenin bize yolladığı bu özgürlük iletisiyle sona erer film.
Aslında, bir ayrıntı sayılabilir, ama öykünün, bunun tersi biçimde oluşmasını beklerdim ben: Baba ölür. Sağlığında basılamayan yapıtları ortada kalır. Oğul da babanın yazdıklarını, kendi yazmış gibi ortaya sürerek üne ve paraya boğulur. Çevresi hak etmediği ünle çevrili olarak, onun getireceği olanaklarla, ama aynı zamanda onun baskısıyla yaşamak zorundadır artık. Hollywood bu kez işi tersinden almış. İyi yetişmiş, kültürlü bir babanın, büyük olasılık layıkıyla yazdıkları, tam bir dangalak olan oğlu yazmış gibi ortaya çıkarsa inanılır olurmuş gibi yazılmış öykü. Çok gerçekçi olmamış diyebilirsiniz. Benimki belki başka bir filmin konusu.
Yine de başoyuncu Robin Williams’ın iyi oyunculuğunun dışında oldukça sıradan olan bu filmden çok, önemli bir sanatsal sorundur asıl tartışılması gereken: Sanat yapıtının, çevresinde üretilen birtakım söylentilerden can bulması, hatta uydurmalara dayanması, hatta şu ya da bu kişiye ait olması… Bunlar, yapıttan daha mı önemlidir ki? Ücretli eleştirmenlerin yazdığı yanlı eleştiriler, çoksatarlık numaralarıyla üne boğulan yazar ya da kitaplar, sanatsal değeri ne kadar yansıtır? Aradan biraz zaman geçince, neyin ne olduğu ortaya çıkar zaten. On yıl önce çoksatar adıyla ortada dolaşan kitap ya da yazarların adlarını, bakarsınız bugün kimse anımsamaz bile. Zamanında çoksatar diye okuduğumuz kaç kitabın adını anımsıyoruz bugün? Asıl doğru kararı zaman veriyor.
Bana sorarsanız, yapıtın kendisi önce gelir; onunla birlikte ortaya çıkan ya da özellikle çıkarılan söylentiler, hatta yazarın kim olması daha sonra… Biz iletiyi alalım yeter ki; yapıta ilişkin ayrıntılar, hatta palavralar ne olursa, yazar kim olursa olsun… Wells Katedrali yaşadıktan sonra, mimarının, ustalarının kim olduğu, tarihsel bir ayrıntıdır. Büyü bize sunulmuştur ve insanın sanattan beklediği de budur. Gerisi, pösteki saymayı bilim sanan eleştirmen ya da tarihçilerin işidir. Adları anımsayan, sözcükleri sayan, yazarın yaşamöyküsünü ya da yapıtın konusunu deşen eleştirmenlerin yaptığı değil, yapıtın kendisidir sanatsever için önemli olan.
Wells Katedrali, Somerset,
Birleşik Krallık (İngiltere)
Yapıt amaçtır, sanatçı yalnızca araç. Yazar G. B. Shaw’a “Bu oyununuzda ne demek istediniz?” diye sorar gazeteci. “Nereden bileyim,” der Shaw; “ben yazarıyım yalnızca.” Anlatılmak istenen, yapıttır; yapıt değilse bile yapıttadır. Yazar da ancak iletinin aracı.
Asıl gerçek, yazarın kendisidir diyenler, gidip yazarın yaşamöyküsünü araştırsınlar da üretilen yapıtları bize bıraksınlar.
Hüseyin İçen
Yazarımızdan SİNEMANIN GÜZEL YÜZLERİ yazısını okumak için tıklayınız.
Birçok yazın dergisinde 100’ün üzerinde yazım yayınlandı. Şu anda Patika dergisinde yayın kurulu üyesiyim ve aynı dergide düzenli olarak yazılarım yayınlanıyor.
Telif, çeviri ve sözlük olmak üzere, yayınlanmış 11 kitabım var.
- Yazar ile Yapıt Hüseyin İçen - 31 Mart 2023
- Mülkün Temeli ve Sıradan Yurttaş - 21 Haziran 2022
- Vampirler ve İnsanlar - 24 Mayıs 2022
